Laaggeletterdheid binnen de Reclassering

In Nederland hebben 2,5 miljoen mensen van 16 jaar en ouder moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Dat is 18% van alle mensen in Nederland.  Hieronder vallen ook de mensen met een Licht Verstandelijke Beperking (LVB) (Stichting Lezen en Schrijven, 2023).

Naar schatting gaat het in Nederland om 1,1 miljoen mensen. De precieze aantallen zijn niet bekend, dat heeft verschillende redenen (Rigter & van Hintum, 2022):

-       Een LVB is vaak niet zichtbaar. Veel mensen met een LVB doen moeite om hun beperkte verstandelijke vermogens te verhullen en hebben geleerd zich ‘streetwise’ te gedragen.

-       Als mensen met een LVB geen hulpvraag hebben (door bijvoorbeeld een steunend netwerk) wordt de LVB vaak niet herkend

-       Er is nog weinig ervaring met instrumenten die (beperkte) adaptieve vaardigheden kunnen meten.

-       Het IQ van inwoners van Nederland wordt natuurlijk niet standaard gemeten en geregistreerd. 

Flauw hé, alle antwoorden zijn goed. Vanwege de ontwikkelachterstand die mensen met een LVB hebben, is het voor hen lastig om om hun emoties te controleren of te uiten. Helaas is er niet een standaard gewoonte die iemand met een LVB gebruikt om met zijn of haar gevoelens om te gaan. Überhaupt iemand herkennen met een LVB is lastig.  

Mensen met een LVB zijn in de strafrechtketen oververtegenwoordigd. Om die reden werkt het  ministerie van Justitie en Veiligheid samen met partners aan het ‘LVB-proof’ maken van de keten. Om professionals in de strafrechtketen (en ook anderen) bewuster te maken van de impact van een LVB, liet het ministerie van Justitie en Veiligheid een Virtual Reality-simulatie maken. Deze simulatie is samen met ketenpartners en ervaringsdeskundigen ontwikkeld. Krijg alvast een inkijkje in de simulatie en hoe collega’s deze ervaren via deze promofilm.

Toen ik de video keek bleven bij mij in ieder geval een paar thema's hangen. Het feit dat mensen gefrustreerd raakten van de simulatie, maar ook dat ze de cliënten met een LVB graag op 'het goede pad' wouden sturen. 

In schriftelijke communicatie zijn er meerdere dingen die je zou kunnen toepassen waardoor het makkelijk leesbaarder wordt voor mensen met een LVB (Rigter & van Hintum, 2022): 

- Visuele aanpassingen: afbeeldingen of bulletpoints in plaats van grote lappen tekst. Verdeel informatie in kleine stukken. Gebruik ook veel witruimtes op pagina's Een meer creatieve mogelijkheid om informatie te visualiseren is door zelf te tekenen. Dit zou ook goed kunnen werken als je het uitlegt aan de cliënt. Het is hierbij ook niet belangrijk hoe goed je kan tekenen, stokpoppetjes geven hetzelfde resultaat. 

- Tekstuele aanpassingen: Gebruik of maak een duidelijk lettertype en een minimale lettergrootte van 14. Gebruik voor de regelafstand minimaal 1,15, kantlijn 2,5 centimeter, lijn de tekst links uit en gebruik korte zinnen. Maak zo weinig mogelijk gebruik van vetgedrukte, onderstreepte en cursieve woorden en gebruik geen hoofdletters om woorden extra te benadrukken. Maak de tekst niet betuttelend of konderachtig. 

- Combineer tekst met uitleg: Gebruik een combinatie van mondelinge en schriftelijke communicatie, bijvoorbeeld in het geval van voorwaarden. Zo kun je niet alleen checken of iemand met een LVB iets begrijpt, maar kan hij/zij later ook terugkijken hoe het alweer zat. 

Mij viel het dus op dat documenten binnen de reclassering veel moeilijk taalgebruik hebben en dat veel cliënten moeite hebben met het lezen hiervan. Dit wou ik graag veranderen.

Na verschillende mensen benaderd te hebben voor dit onderzoek, kwam ik in contact met een collega die op dit moment bezig is met een project samen met de organisatie Taal voor Allemaal. Het 3RO had gevraagd of zij de documenten van de reclassering zouden willen herschrijven, zodat deze makkelijker leesbaar worden voor cliënten. Ontzettend goed nieuws dus! 

Maar het vervelende is dat op dit moment er helaas nog geen verandering kan plaats vinden. Binnen het project is er gewisseld met collega's. Hierdoor is de datum dat de nieuwe documenten worden gepubliceerd, onzeker.

Dus heb ik gewerkt aan een oplossing die ons in de tussentijd kan verhelpen. 

Ik heb hierbij ook de cliëntenraad van Tactus benaderd. Zij stuurden mij een uitnodigingsbrief voor de intake gesprekken van behandelingen van de verslavingszorg. Blijkbaar had de cliëntenraad dus al een brief herschreven!

Nu heb ik het format van deze intake brief en de informatie eerder in de enquête toegepast aan een uitnodigingsbrief van de reclassering. Cliënten kunnen op deze manier beter begrijpen waarom ze bij de reclassering worden uitgenodigd en komen ze geruster naar een gesprek. Op deze manier zijn ze ook eerder bereid om mee te werken of te luisteren, vanwege het gevoel van begrip (Rigter & van Hintum, 2022). De rest van de brieven kunnen dan uitgelegd worden door ons, hoe wij dat het beste kunnen doen is namelijk geleerd in de training. Hierdoor ontstaat ook weer die combinatie van verbale en schriftelijke communicatie wat het voor de cliënt ook weer makkelijker te begrijpen valt en leert op deze manier ook de verbanden te zien.