Terimler Sözlüğü

Anket

Sorgulamaya dayalı araştırma yöntemi için bir araçtır; seçilen bir konuya ilişkin sorulardan oluşan bir formdur. Katılımcıdan bu soruları görüşmeci aracılığıyla (CAPI, CATI) ya da görüşmecinin müdahalesi olmaksızın internet üzerinden (CAWI) yanıtlaması istenebilir.

Araştırma amaçları ve hedefleri (araştırma hedefleri)

Amaç ve hedefler, elde edilen verilerin araştırma probleminin çözümü için gerekli önemli bilgiyi sağlayabilmesi adına neyin keşfedilmesi gerektiğini tanımlar. Amaç ve hedefler belirlenirken sayıları çok önemlidir. Az olursa önemli seçenekler gözden kaçabilir; çok olursa para ve zamana duyulan ihtiyaç gereksiz yere artabilir.

Araştırma planı

Planlanan araştırmayla ilgili; araştırılan sorun, araştırma hedefleri, gerekli bilgiler ve bunların yapısı, hedef kitle, onun seçilme yöntemi, veri toplama teknik ve yöntemleri, araştırmanın tarihleri, veri işleme ve nihai veri sunum tarihleri gibi tüm bilgileri içeren belge.

Aralık

Sayısal değişkenlerin değişkenliğini veya araştırılan değişkenin değerlerinin orta değeri etrafındaki aralığını ölçmek için kullanılan istatistiksel sabit.

Araştırma problemi

Verilerin toplanacağı, genellikle pazarlamayla ilgili (müşteri kaybı, düşük gelir vb.) bir sorun.

Amaçlı örnekleme

Rastlantıya dayalı olmaksızın, görüşmecinin yargısı ve istatistiksel evren hakkındaki bilgisine dayanarak istatistiksel evrenden katılımcıların seçilmesi süreci. Bu örnekleme türüne giren teknikler şunlardır:

• Kota örneklemesi – önceden belirlenmiş kritik özellikleri ve bunların oranlarını (istatistiksel ana kütle içindeki yüzdeleri) koruyarak, istatistiksel ana kütlenin en doğru indirgenmiş biçimini oluşturma çabasıdır. Bu kotalardan birimler ya rastgele seçilebilir (veriler belli ölçüde genellenebilir) ya da görüşmecinin yargısına göre seçilebilir (veriler genellenemez).
• Tipolojik seçim – istatistiksel ana kütlenin tipik temsilcilerinin (doğum iznindeki kadınlar, emekliler vb.) belirlenmesine dayanan ve ardından bunların incelendiği yöntem.
• Uygun durum – araştırmacı kolay erişilebilen katılımcıları seçer.
• Uygun yargı – araştırmacı, gerekli bilgileri elde etme olasılığı daha yüksek olan yanıtlayıcıları seçer.

Bilgisayar Destekli Yüz Yüze Görüşme

CAPI (Bilgisayar Destekli Yüz Yüze Görüşme), görüşmecinin katılımcıya yüz yüze sorular sorduğu ve alınan yanıtları tablet, dizüstü bilgisayar veya akıllı telefonda görüntülenen elektronik ankete kaydettiği bir soru sorma tekniğidir.

Birincil araştırma

Gerekli bilgilerin doğrudan katılımcılardan elde edildiği—henüz başka bir araştırma amacı için toplanmamış—bir saha araştırmasıdır.

Bilgisayar Destekli Web Görüşmesi

• Herkesin bilgisayarı veya internet erişimi yoktur.
• Bazı katılımcılar verilerin kötüye kullanılmasından endişe duyabilir ve bu nedenle yanıtların bazılarını (veya tümünü) yanlış doldurabilir.
• Sorgulama sonuçları, yanıtlayıcıların seçilme yöntemine göre değişir (özel veritabanı, çevrimiçi panel, rastgele seçim).

Bilgi

Bilgi, verileri düzenleyip işleyerek elde ettiğimiz mesajdır. İlgi duyulan nesneleri, ortamları ya da aralarındaki ilişkileri anlamamıza yardımcı olur. Onlara şu gibi birçok bakış açısından bakabiliriz:

• Elde edildikleri kaynaklar:
  • Birincil bilgi, henüz başka hiçbir yerde elde edilmemiş birincil ve ilk elden verilerden elde edilir.
  • İkincil bilgiler daha önce gerçekleştirilmiş araştırmalardan elde edilir.
• İçeriğin ne olduğu: Bu, gerçekler, motivasyonlar, görüşler vb. olabilir.
• İfade edildiği biçimler:
  • Sayısal bilgi sayısal değerlerle ifade edilir.
  • Metin bilgisi metinlerden türetilir.
  • Diğer bilgiler, sayısal değerler veya metinler kullanmak yerine, örneğin sesler ya da görüntüler kullanılarak başka bir şekilde ifade edilir.
• İncelenen olgunun doğası:
  • Nicel bilgi ölçülebilirdir, sayısal bir özelliğe sahiptir (sayı, sıklık, oran vb.).
  • Nitel bilginin ölçülmesi zordur; sayısal bir niteliği yoktur ve örneğin görüşleri, güdüleri ya da memnuniyeti yansıtır.
• Erişilebilirlik:
  • Kamuya açık bilgiler, genel halkın serbestçe erişimine açıktır.
  • Herkese açık olmayan bilgilere yalnızca kapalı bir grup insan erişebilir.

Birincil veriler

Önceden araştırılmamış olan ve bu nedenle belirli bir araştırma amacıyla hedef grup birimlerinden elde edilen veriler. Birincil verilerin karşıtı ise ikincil verilerdir.

Birinci derece verinin sınıflandırılması

Tek tek değerlerin ve bunlara ilişkin değişkenlerin sıklığının incelenmesi (ör. anketi dolduran kadın ve erkek sayısı). Süreç hakkında daha fazla bilgi için kategorileştirmeye bakın.

Bağımlılık

Bir değişkendeki değişimlerin diğer değişkeni etkilediği durumlarda değişkenler arasında ilişki vardır. Bağımlılık, sayısal değişkenlerde korelasyon oranı ve korelasyon katsayısı, sözel değişkenlerde ise kontenjans katsayısı kullanılarak incelenebilir.

CATI

CATI (Bilgisayar Destekli Telefonla Görüşme), görüşmecinin katılımcıya telefonla sorular yönelttiği ve alınan yanıtları elektronik ankete kaydettiği bir sorgulama tekniğidir.

Çok yönlülük

Değişkenliği görün.

Değişken

Farklı değerler alabilen, rastgele bir araştırma birimi (yaş, cinsiyet, eğitim, memnuniyet vb.).

Deney

Deney, bu amaçla özel olarak tasarlanmış durumlarda veri elde eden bir araştırma yöntemidir. Gözlemci daha sonra davranıştaki değişiklikleri ve başlangıç koşullarıyla ilişkileri kaydeder. Deneyler, yapay olarak oluşturulmuş bir ortamda (laboratuvar deneyleri) ya da doğal ortamda (saha deneyleri) gerçekleştirilebilir.

Doğrusal bağımlılık

Doğrudan olan ve bu nedenle bir eksenle grafiksel olarak gösterilebilen sayısal değişkenler arasındaki ilişki.

Doğrusal olmayan bağımlılık

Dolaylı olan ve bu nedenle eksen yerine başka bir eğriyle grafiksel olarak gösterilebilen sayısal değişkenler arasındaki ilişki.

Derinlemesine bireysel görüşme (mülakat)

Nitel bir araştırmada, görüşmecinin yalnızca tek bir katılımcıyla yüz yüze konuşarak katılımcının zihninde neler olup bittiğini ortaya çıkarmaya çalıştığı bir sorgulama tekniğidir. Derin bireysel görüşme en fazla 60 dakika sürmelidir, aksi takdirde katılımcının dikkati dağılır. Bu teknik zaman ve para açısından maliyetlidir, ancak incelenen konulara derinlemesine bir içgörü sağlar.

Değişkenlik

Değişkenlik, birimlerin değişkenlerin farklı değerlerini seçebilme yeteneğidir. Bu yetenek yoksa, birden fazla katılımcıyla araştırma yapmak gerekli olmazdı. Sayısal değişkenlerin değişkenliği, örneğin değişkenin değerlerinin ortalaması etrafında ne kadar dağıldığını gösteren standart sapma ile ölçülebilir. Nitel değişkenler içinse nitel çeşitlilik indeksi kullanılabilir.

Gönderenin sorunu

Genellikle pazar (pazarlama) sorunlarıyla (müşteri kaybı, düşük gelirler) bağlantılı olan ve çözümü için başvuru sahibinin bilgi edinmek istediği sorun.

Gözlem

Gözlemci ile gözlemlenen kişi arasında doğrudan temasın olmadığı ve gözlemcinin gözlemlenen bireyin tepkilerini ve davranışlarını kaydettiği nicel araştırma yöntemi.

Güvenilirlik

Verilerin güvenilirliği ve doğruluğu, yani araştırma tekrarlanırsa sonuçların benzer olacağı anlamına gelir.

Geçerlilik

Verilerin, ölçmeleri ve ifade etmeleri gerekeni ölçüp ifade edebilme yetisi ya da meşruiyeti ve işlevselliği.

Grup mülakatları

Odak Grubu'na bakın.

Hedef kitle (hedef grup)

İletişim kampanyasıyla hedeflemek istediğimiz kişi grubu (müşteriler, potansiyel müşteriler, iş ortakları vb.). Örneğin, büyüklüğü, özellikleri (demografik, coğrafi, psikografik veya sosyoekonomik kriterler) ya da araştırılan konuyla ilişkisi bilinmelidir.

Hipotez

Hipotez, seçilen değişkenin veya değişkenlerin durumu ve bunlar arasındaki ilişkiler hakkında bir önermedir. Bu önerme henüz doğrulanmamıştır. Önerme, verilerin analiz edilmesi yoluyla ya doğrulanır ya da çürütülür. Kuruluşuna göre iki tür hipotez ayırt ederiz:

• Betimsel hipotez, belirli bir değişkenin durumunu açıklar.
• Açıklayıcı hipotez, seçilen değişkenler arasındaki ilişki hakkında bilgi verir.

Hipotez testi

Seçilen birimin araştırma sonuçlarını kullanarak birincil verilerle ilgili varsayımların güvenilirliğinin doğrulanmasını mümkün kılan istatistiksel genelleme yöntemi.

İlgililik

Araştırma sırasında elde edilen verilerin sorunun çözümü için önemli olduğu gerçeği.

İkincil veriler

Farklı araştırma amaçları için esas olarak elde edilen veriler. İkincil verinin karşıtı birincil veridir.

İkincil Araştırma

İkincil araştırmada, araştırmacılar başka araştırma amaçları için elde edilmiş verilerle çalışır. Veriler toplulaştırılmış biçimde (toplulaştırılmış veri) veya ayrıştırılmış biçimde (ayrıştırılmış veri) bulunabilir.

İkinci derece verilerin sınıflandırılması

Seçilen iki değerin kombinasyonlarının ve bunların varyasyonlarının karşılaştırılması ve aralarındaki benzerlik ve farklılıkların araştırılması (örn. kadınların üründen memnuniyeti, kadınların üründen memnuniyetsizliği, erkeklerin üründen memnuniyeti, erkeklerin üründen memnuniyetsizliği). Süreç hakkında daha fazla bilgi için kategorileştirmeye bakın.

İstatistiksel ana kütle

Araştırma probleminin çözümü için önemli özelliklerin bulunabildiği tüm birimler (nüfus, haneler vb.).

Korelasyon oranı

Korelasyon oranı, sayısal değişkenler arasındaki doğrusal olmayan ilişkinin gücü hakkında bilgi verir. 0 ile 1 arasında değerler alabilir: 0 değeri sayısal değişkenlerin bağımsız olduğunu, 1’e yakın bir değer ise güçlü bir bağımlılığı gösterir.

Kontenjans katsayısı

Kontenjans katsayısı ile iki nitel değişken arasındaki ilişkinin gücünü belirleriz. İki kontenjans katsayısı vardır: Cramér'in ve Pearson'ın.

Korelasyon katsayısı

Korelasyon katsayısı, iki sayısal değişken arasındaki doğrusal ilişkinin gücünü belirlemek için kullanılır. -1 ile 1 arasında değerler alabilir:

• Negatif değer, bir değişkenin değerleri artarken ikinci değişkenin değerleri azaldığında negatif bir ilişkiyi gösterir.
• Pozitif değerler, her iki değişkenin değerleri arttığında pozitif korelasyonu gösterir.
• Korelasyon katsayısının değeri -1'e veya 1'e ne kadar yakınsa, değişkenler arasındaki doğrusal ilişki o kadar güçlüdür. Öte yandan, 0 değeri, bir değişken çifti arasında doğrusal bağımlılığın tespit edilmediğini gösterir.

Korelasyon

Korelasyon, sayısal değişkenler arasındaki bağımlılığı ifade eder. Değişkenler arasındaki ilişki türüne göre, korelasyonun gücünü ya korelasyon katsayısını (doğrusal bağımlılık için) ya da korelasyon oranını (doğrusal olmayan bağımlılık için) kullanarak hesaplarız.

Korelasyon Analizi

Bu, iki sayısal değişken arasındaki ilişkinin gücünü ortaya koyduğumuz bir süreçtir. Korelasyon katsayısını kullanarak değişken çifti arasındaki doğrusal ilişkinin gücünü, korelasyon oranını kullanarak ise aralarındaki doğrusal olmayan ilişkinin gücünü belirleriz.

Kantiller

Bunlar, artan düzende sıralanmış veri kümesini eşit frekanslı parçalara bölen önemli değerlerdir. Kantillerin veri kümesini kaç parçaya böldüğüne bağlı olarak, örneğin:

• Medyan veya %50’lik kantil: Veri kümesini aynı frekans dağılımına sahip iki parçaya ayıran bir değer.
• Çeyreklikler veya %25'lik kantiller: Veri kümesini eşit sıklığa sahip dört parçaya bölen üç değer (birinci çeyreklik, medyan, üçüncü çeyreklik).
• Oktiller veya 8-kantiller: Veri kümesini eş sıklıkta sekiz parçaya bölen yedi değer.
• Desiller veya 10-kantiller: Veri setini eşit frekanslı on parçaya bölen dokuz değer.
• Yüzdelikler veya 100-kantiller: Veri kümesini eşit sıklıkta yüz parçaya bölen doksan dokuz değer.

kapsamlı olmayan araştırma

Yalnızca istatistiksel evrenin seçilmiş birimlerinin incelendiği araştırma türü. Bu nedenle sonuçlar yalnızca seçilen birimlere uygulanabilir ve tüm istatistiksel evrene uygulanabilmeleri için değerlendirme veya hipotez testi gibi istatistiksel genelleme yöntemlerine tabi tutulmaları gerekir.

Kapsamlı soruşturma

İstatistiksel ana kütlenin tüm birimlerinin tabi tutulduğu, zaman ve maliyet açısından külfetli, çoğu zaman imkânsız olan araştırma.

Medyan (%50 kantil)

Medyan, 2. kantil olarak da adlandırılır. Artan sıraya göre düzenlenmiş veri kümesini, eşit sayıda gözlem içeren iki parçaya bölen bir sayıdır. Değer sayısı tek ise medyan, değerlerin ortasındaki sayıdır. Değer sayısı çift ise medyan, ortadaki iki değerin aritmetik ortalamasıdır.

Mod

Mod veya tipik ya da modal değer, veri setinde en fazla sayıda görülen, yani en yüksek frekansa sahip değerdir. Mod, hem sayısal hem de sözel değişkenler için belirlenebilir.

Mülakat

Depth bireysel görüşmesine bakın.

Müşteri memnuniyeti

Pazarda ürün veya hizmet sunan şirketin başarısı için önemli olan, ürün veya hizmete ilişkin müşteri memnuniyeti hakkında bilgiler. Araştırma, anlık memnuniyeti (satın alma ya da kullanımın hemen ardından) veya birikimli memnuniyeti (daha uzun bir sürenin ardından ya da ürün birkaç kez kullanıldıktan sonra) kapsayabilir.

Nitel araştırma

Bu, “Neden?” sorusuna yanıt arayan bir birincil araştırma türüdür. Katılımcıların bilinç ve bilinçaltında gerçekleşen iç süreçlerini, davranışlarının nedenlerini ve güdülerini belirlemeye çalışır. Nitel araştırma incelenen konuya derin bir içgörü sağlar ve elde edilen verilerin değerlendirilmesi için genellikle bir psikoloğun katılımı gerekir. Verilerin tanımlanmış evrene genellenmesi imkânsızdır ya da çok zordur. Nitel araştırmanın temel yöntemleri arasında derinlemesine bireysel görüşmeler ve odak grupları yer alır.

Nicel Araştırma

Bu, özellikle “Kaç tane?” sorusunun yanıtlarını arayan birincil araştırma türüdür. İstatistiksel işlem için temsili ve nispeten büyük bir örneklem elde etmek amacıyla, nicel araştırmada çok sayıda katılımcıya standartlaştırılmış bir şekilde ulaşılır. Nicel araştırmanın başlıca yöntemleri anket, gözlem ve deneydir.

Omnibus

Birden çok farklı sipariş veren tarafın iş birliği yapıp giderleri paylaştığı araştırma. Her bir taraf daha sonra kendi sorularıyla ilgili sonuçları alır.

Orta değer

İncelenen olgunun genel değerine ilişkin bir özellik; olgunun iki veya daha fazla küme arasında karşılaştırılmasını sağlar. Ayrıca mod, medyan veya çapı içerir.

Odak Grubu

Odak grup, nitel araştırmalarda kullanılan bir sorgulama tekniğidir. Katılımcılar, genellikle altı ile on kişiden oluşan bir grupta seçilen konuyu tartışır ve eğitimli bir moderatörün eşliğinde etkileşimde bulunur. Sonuçlar yazılı olarak veya multimedya cihazları (ses, video) kullanılarak kaydedilir ve daha sonra incelenir.

Öneriler

Öneriler, araştırma problemini çözmeye veya en aza indirmeye yardımcı olacak adımlara ilişkin yönlendirmelerdir. Yalnızca verilerin analizi ve bu çalışmanın sonuçlarına değil, aynı zamanda tanımlanmış araştırma hedeflerine de dayandırılmalıdır.

Özet Grafik

Bu, Özet Tablo’daki verileri görselleştiren bir grafiktir. İlk değişkenin (Özet Tablo satırlarından) varyasyonları ilk grafik eksenine, ikinci değişkenin (Özet Tablo sütunlarından) varyasyonları ise ikinci grafik eksenine yerleştirilir. Veri alanlarındaki veriler grafik türüne göre sunulur; örneğin noktalar (Saçılım Grafiği), çizgiler (Çizgi Grafiği) veya sütunlar (Sütun Grafiği) olarak.

Özet Tablo

Pivot Tablosu, çapraz tablolaştırmanın — iki değişkenin sıralanması ve özetlenmesinin — sonucudur. Seçili değişkenler arasındaki ilişkiyi bir tabloda gösterir: birinci değişkenin varyasyonları tablonun satırlarında sunulur, ikinci değişkenin varyasyonları sütunlara yerleştirilir. Tablonun veri alanlarında, ilgili sütun ve satırda yer alan değişkenlerin belirli varyasyonlarının gerçekleştiği durumların toplamları bulunur.

Ön araştırma

Araştırma projesinin başlatılmasından önce az sayıda katılımcı üzerinde yürütülen veri toplama süreci, yöntemi ve araçlarının doğrulanması. Genellikle anketin kendisi, zorluk düzeyi, mantığı ve soruların ifade biçimi test edilir.

Öz-seçim

Yanıtlayıcı seçimi için, ankete, soru formuna veya araştırmaya katılıma yanıtlayıcının kendisinin karar verdiği temsili olmayan bir tekniktir.

Ölçeklendirme

Değerlendirme ölçeği, görüş, tutum veya davranışı önceden hazırlanmış bir aralıkta bir konum seçerek kaydetmek için kullanılır. Daha net olması için ölçek sayılar, kelimeler veya grafiklerle desteklenebilir.

Örnekleme

İstatistiksel evrenden örnekleme için birimlerin seçilmesi süreci. Bu, araştırma sonuçlarının istatistiksel evrene genellenmesini sağlayan rastgele örnekleme olabileceği gibi, genelleme olanağı çok az veya hiç olmayan amaçlı örnekleme de olabilir.

Örnek

Araştırma probleminin çözümü açısından kritik ipuçlarının bulunabileceği birimlerin (bireyler, haneler vb.) kümesi. Bu birimler, örnekleme yoluyla istatistiksel evrenden seçilmiştir.

Özellikler

Popülasyondaki birimlerin özellikleri, şunlara göre değerlendirilebilir:

• Popülasyondaki kaç birim bunlara sahiptir:
  • Ortak özellikler – tüm birimler için ortak olan ve araştırma örneklemine eklenmesi gereken.
  • Değişken özellikler – popülasyondaki birimler için değişir; çünkü araştırmanın konusu bu birimlerdir.
• İfade edildikleri biçim:
  • Sözel özellikler – bilgiyi sözlerle ifade etme ve iki (alternatif sözel özellikler) veya daha fazla alternatife (çoğul sözel özellikler) sahip olma.
  • Niceliksel özellikler – edinilen bilgiyi sayısal biçimde ifade ederek, daha önce sözel olan bir özelliğin düzeyini (sıralı özellik) ya da ölçek/ölçüm yoluyla elde edilen değeri (ölçülebilir özellik) belirtir.

Panel

Benzer veya aynı sorunla bağlantılı olarak tekrar tekrar ankete tabi tutulan seçilmiş temsilciler grubu. Veriler daha ucuza elde edilir ve zaman içinde araştırılan sorunun gelişimini izlemek mümkündür.

Pazar araştırması

Pazarlama araştırmasına bakın

Pazarlama keşfi

Seçilen araştırma yöntemine dayalı olarak pazar hakkında güncel bilgi elde etmek için kullanılan tek seferlik bir faaliyettir. Bu tür elde edilen verilerin analizinde yalnızca basit istatistiksel yöntemler kullanılır.

Pazarlama Araştırması

Bu, pazar, katılımcıları ve aralarındaki ilişkiler hakkında, pazarlama yöneticilerinin stratejik ve taktik karar alma ihtiyaçları için veri elde etmek veya geri bildirim almak amacıyla gerçekleştirilen sistematik bir öğrenme sürecidir. Pazarlama araştırması örneğin şunlara göre sınıflandırılabilir:

• Temel (akademik, bilimsel) ve uygulamalı (ticari) araştırmaların ana amacı.
• Nicel araştırma ve nitel araştırma için araştırmanın kapsamı ve incelenen verilerin niteliği.
• Birincil ve ikincil araştırmalar için veri toplama yöntemleri.
• Araştırılan problemler için yaklaşım:
  • Sorunların mevcut durumunu tanımlayan betimsel bir araştırma.
  • Oluşmuş durumun nedenlerini araştıran tanısal bir araştırma.
  • Sorunların gelecekteki gelişimini öngörmeye çalışan prognostik bir araştırma.

Rastgele örnekleme

Katılımcı grubu istatistiksel ana kütleden rastgele seçilir. Seçilme olasılığı tüm birimler için ya aynıdır ya da farklı birimler için değişir. Seçim saptanabilir:

• Yerine koymalı durumda, birim istatistiksel anakütleye geri konur ve tekrar tekrar seçilebilir.
• Yerine koymasız, seçilen birimin istatistiksel anakütleye geri konulmadığı ve bu nedenle yalnızca bir kez çekilebildiği durum.

Soru bataryası

Aynı ya da benzer nitelikte olup aynı yanıtlara sahip sorular, soru bataryasıyla ilişkilendirilebilir. Katılımcı, soru sayısının azaldığı hissine kapılır ve bu soruları yanıtlaması onun için daha net ve daha hızlı hale gelir. Öte yandan, çok sayıda sorunun ilişkilendirilmesi bataryanın anlaşılırlığını azaltır.

Sıklık

Frekans, veri setindeki tekil değişkenlerin ve onların varyasyonlarının gerçekleşme sayısı hakkında bilgi verir; örneğin: Belirli bir soruyu yanıtlayan katılımcı sayısı. Alternatif yanıtları seçen katılımcı sayısı. Üç tür frekans vardır:

• Mutlak frekans: Sorudaki tek tek yanıtların gerçekleşme sayısını gösterir.
• Göreli frekans: Bir soruya verilen bireysel yanıtların, soruya verilen toplam yanıt sayısı dikkate alınarak kaç kez gerçekleştirildiği hakkında bilgi verir. Yüzde olarak ifade edilir ve bireysel yanıtların nasıl dağıldığını gösterdiği için genellikle mutlak frekanstan daha bilgilendiricidir.
• Birikimli frekans: Bu, cevap seçeneklerinin her biri için göreli frekans değerlerinin kademeli olarak biriktirilmesidir.

Sorgulama (mülakat)

Sorgulama araştırma yöntemi için, seçilmiş bir konuya ilişkin sorulardan oluşan bir araçtır. Katılımcıdan bu soruları görüşmeci aracılığıyla (CAPI, CATI) ya da görüşmecinin müdahalesi olmadan internet üzerinden (CAWI) yanıtlaması istenebilir.

Sınıflandırma

Bu, tek tek değişkenlerin alabileceği ve araştırmada üzerinde çalışılacak kategorilerin tanımlanması sürecidir. Katılımcıların yaşı ya da diğer nicel parametreler (boy, ağırlık vb.) için aralıklar biçiminde kategoriler oluşturabilir; değişkenin birden çok varyasyonunu tek bir kategoride gruplayabilir veya tersine, değişkenin her bir varyasyonu için ayrı bir kategori oluşturabiliriz. Ayrıntılı kategorizasyona dayanarak birinci derece veriler, ikinci derece veriler ve daha yüksek dereceli veriler kategorize edilebilir. Kategoriler karşılıklı olarak dışlayıcı olmalıdır; böylece her katılımcının yanıtı yalnızca tek bir kategoriye dahil edilebilir. Kategorilerin sayısı, neyin bulunmak istendiğine ve elde edilen verilerle hangi ek analizlerin yapılacağına bağlı olmalıdır.

Soru

Açıklama (bilgi) gerektiren ve şunlara dayanarak tanımlanabilen formülasyon:

• Yanıt seçenekleri:
  • Açık uçlu sorular – katılımcılara yanıt önerileri sunulmaz ve böylece herhangi bir kısıtlama olmadan yanıtlayabilirler.
  • Kapalı sorular – görüşülen kişi, sınırlı bir seçenek kümesinden doğru olduğunu düşündüğünü veya inançlarına en çok uyanı seçebilir.
  • Yarı kapalı uçlu sorular — açık ve kapalı soru türleri arasında bir uzlaşmadır. Standart seçeneklerin yanı sıra katılımcıya başka bir seçenek de sunulur ve çoğu zaman kendi metinsel yanıtını girebilir.
• Amaç:
  • Yardımcı sorular – katılımcıya yaklaşmak ve araştırma verilerinin hangi koşullar altında toplanacağını, durumu ve kuralları açıklamak için kullanılan.
  • İçerik ve sonuç soruları – araştırma sorununun temeline ilişkin; araştırma sonuçlarını ve sorunun çözümüne yönelik önerileri ortaya çıkarmak amacıyla kullanılan görüşleri, tutumları, güdüleri ve diğer bilgileri inceleyen sorular.

Sohbet

Nitel araştırmada veri edinmenin en yaygın yöntemi, psikoloji ya da sosyoloji eğitimi almış deneyimli bir görüşmecinin ya tek bir kişiyle (derinlemesine bireysel görüşme) ya da birden çok katılımcıyla konuşmasıdır. Görüşme, daha fazla sayıda katılımcının yer aldığı ve görüşmeciye yönelik beklentilerin o kadar yüksek olmadığı nicel araştırmada da kullanılır.

Soruşturma

Bireylerden, hanelerden veya diğer birimlerden toplanabilecek verilerin edinilmesi:

• Kapsamlı: İstatistiksel anakütlenin tüm birimlerinin incelenmesi zaman ve maliyet açısından külfetlidir, çoğu zaman da imkânsızdır.
• Kapsamlı olmayan: Araştırma için birimlerin yalnızca bir kısmı seçildiğinde, elde edilen veriler yalnızca seçilen birimlere uygulanır. Bu verilerin istatistiksel yöntemlerle genelleştirilmesi gerekir.

Toplu veriler

Özetlenmiş ya da başka yollarla istatistiksel olarak işlenmiş veriler (yüzdeler, oranlar vb.). Toplulaştırılmış verilerin karşıtı ayrıştırılmış verilerdir.

Veri

Veri, gerekli olgular, varlıklar veya bunlar arasındaki ilişkiler hakkında bilgi sağlayan değerlerdir. Onları geldikleri kaynaklar açısından (birincil ve ikincil veriler) veya işlenme derecelerine göre (toplulaştırılmış ve ayrıştırılmış veriler) ele alabiliriz.

Veri toplama yöntemleri

Bunlar, incelenen sorunlara ilişkin verilerin toplandığı yöntemlerdir. Araştırmanın türüne göre çeşitli veri toplama yöntemleri kullanılır: Birincil araştırmalarda veri toplamanın en yaygın yöntemleri anket, gözlem ve deneydir. Öte yandan, ikincil araştırmalarda en yaygın yöntemler derinlemesine bireysel görüşmeler ve odak gruplarıdır.

Verileri ayrıştır

İstatistiksel olarak işlenmemiş ve elde edildikleri biçimde mevcut olan veriler. Ayrıştırılmış verinin zıttı toplulaştırılmış veridir.

Veri toplama

Katılımcılardan veri elde etmek için seçilen yöntem ve tekniklerin kullanılması süreci. Nicel araştırma durumunda veri toplamanın tercih edilen yöntemleri sorgulama, gözlem ve deneydir; nitel araştırmada ise tercih edilen yöntemler bireysel ve grup görüşmeleridir.

Verilerin istatistiksel değerlendirilmesi

İstatistiksel yöntemler kullanılarak veri işleme.

Veri işleme

Verilerin analizi amacıyla veri uyarlama süreci; verilerin gözden geçirilmesini (tamlık ve mantıksal doğruluk açısından), sınıflandırmayı ve kodlamayı kapsar.

Yanıtların kodlanması

Her bir soruya ve kategorilerine (genellikle sayısal) bir kod atanması sürecidir. Bilgisayar teknolojisi kullanılırken veri işlemesini kolaylaştırır ve hızlandırır. Kapalı uçlu sorulara kodlar önceden atanabilir. Açık uçlu sorularda ise önce yanıtlar incelenmeli, içeriklerine göre birbirini dışlayan kategoriler oluşturulmalı ve ardından bu kategorilere kodlar atanmalıdır.

Yanıt

Soruya ilişkin olarak katılımcının görüşünü, tutumunu, güdülerini, bilgisini veya deneyimini yansıtan ifade.

Yanıtlayan

Anket, araştırma veya soru formuna katılan kişi.

Yüksek dereceli verilerin sınıflandırılması

Daha fazla sayıdaki değer ve bunlara ait değişkenlerin kombinasyonlarının karşılaştırılması ve aralarındaki farklar ile ilişkilerin araştırılması (ortaöğretim düzeyine sahip erkeklerin ürün memnuniyetiyle olan fark). Süreç hakkında daha fazla bilgi için kategorileştirmeye bakın.